جرثقیل های سقفی تجهیزات ضروری در صنعت هستند، اما عملکرد آنها به چندین جزء کلیدی بستگی دارد که کارایی و ایمنی آنها را تضمین می کند. قطعات جرثقیل سقفی به صورت زیر می توان نام برد:
- قلاب جرثقیل سقفی
- پل جرثقیل سقفی
- کالسکه
- اجزا جرثقیل سقفی
- ترولی
- شین برق رسان
- موتور
- جاروبک
قلاب جرثقیل سقفی
قلاب جرثقیل سقفی قطعه‌ای فولادی و بسیار مهمی است که به انتهای سیم یا زنجیر جرثقیل متصل شده و بار به آن وصل می‌گردد. قلاب‌ها انواع و اقسام مختلفی دارند که بر اساس اندازه، وزن قابل تحمل، جنس و مکانیزم با هم فرق دارند. در این مقاله درباره قلاب جرثقیل سقفی به صورت کامل با شما صحبت خواهیم کرد.
پل جرثقیل سقفی
تعریف و کاربردهای پل جرثقیل
پل جرثقیل سقفی یکی از دیگر از اجزا جرثقیل سقفی است که بیشتر در محیط‌های صنعتی و کارگاهی از آن استفاده می‌گردد. پل جرثقیل بر روی ستون ها نصب می‌گردد که ریل‌ها روی پل نصب می شوند. وظیفه پل جرثقیل حمایت از سیستم جرثقیل می‌باشد. پل جرثقیل از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود. تیر اصلی و کالسکه یا ترولی
پل به صورت افقی حرکت کرده و امکان جابهجایی به هر دو سمت را دارد.
ویژگی‌ها و کاربردهای پل جرثقیل
یکی از مهمترین ویژگی‌های پل جرثقیل این است که برای نیازهای خاص هر صنعتی قابلیت شخصی سازی دارد.
امکان شخصی سازی می‌تواند شامل تنظیم طول تیر، ظرفیت باربری و سرعت حرکت کالسکه شود که می‌تواند متناسب با حجم و وزن بارهایی که باید جابجا شوند انجام گیرد. همچنین پل‌های جرثقیل با توجه به محیط کاری می‌توانند به تجهیزاتی مانند سیستم‌های ضد انفجار، سیستم‌های هوشمند برای کنترل از راه دور و دیگر فناوری‌های پیشرفته مجهز شوند تا امنیت و کارایی را به طور چشمگیری افزایش دهند.
کاربردهای پل جرثقیل بسیار متنوع بوده و در صنایع مختلفی چون فولاد، خودروسازی، کشتی‌سازی و تجهیزات سنگین استفاده می‌شود. زمانی که از پل جرثقیل استفاده می‌کنید، سرعت، امنیت و دقت باربری شما به طور بسیار چشمگیری بالاتر می‌رود و در ادامه باعث می‌گردد تا بهره‌وری مجموعه نیز افزایش پیدا کند.
تا اینجا با اهمیت استفاده از پل جرثقیل در صنایع مختلف آشنا شدید. زمانی که تصمیم می‌گیرد تا از جرثقیل سقفی استفاده کنید حتما باید یک متخصص با تجربه و بر اساس استانداردهای بین‌المللی و ایمنی برای شما طراحی کند. در صورت عدم توجه به این موضوع ممکن است کسب و کار شما دچار حوادث ناگواری گردد.
می‌بایست از جرثقیل سقفی به صورت دوره‌ای بازرسی صورت گیرد. این بازرسی می‌تواند شامل بررسی تیرها، کابل‌ها، قلاب‌ها، و مکانیزم‌های برقی و مکانیکی باشد. همچنین باید توجه داشته باشید که بخش‌های متحرک حتما به صورت دوره‌ای روانکاری شوند.
قبل از استفاده جرثقیل سقفی حتما به موارد زیر توجه کنید:
تمامی کسانی که با جرثقیل‌ها کار می‌کنند باید به نحوه اصولی آموزش ببینند. این آموزش شامل آموزش اپراتوری و آموزش‌های ایمنی است. آموزش‌ها باید به صورت ادواری صورت بگیرد تا اطمینان حاصل کنید کارکنان مجموعه از آخرین دستورالعمل‌ها و موارد و تکنیک‌های ایمنی کاملا آگاه باشند.
هر جرثقیلی دستورالعمل کاربری و ایمنی مخصوص خودش را دارد. حتما از توصیه‌های ایمنی و نگهداری که به شما اعلام می‌شود پیروی کنید تا هیچ گاه به مشکل جدی برنخورید.
همیشه سعی کنید در هنگام باربری نظارت دقیقی بر عملکرد صحیح جرثقیل وجود داشته باشد، تا اگر هر نشانه‌‌‌‌ای از نقص فنی و موارد دیگر مشاهده شد، عملیات متوقف شده و سریعا برطرف گردد.
در هنگام کار کردن جرثقیل، تمام افرادی که در مجاورت آن هستند باید از تجهیزات ایمنی فردی مانند کلاه ایمنی، کفش ایمنی پنجه فولادی و دستکش استفاده کنند.
حتما قبل از بلند کردن و حرکت، قلاب جرثقیل را خوب بررسی کنید تا درست و اصولی به بار وصل شده باشد. هرگونه سهل‌انگاری در بررسی قلاب می‌تواند منجر به سقوط بار و خسارت‌های جبران ناپذیری گردد.
کالسکه
معرفی کالسکه در سیستم جرثقیل سقفی
گفتیم که کالسکه یکی از اجزای بسیار در سیستم جرثقیل سقفی است که به صورت مستقیم روی پل قرار گرفته و بار را حمل می‌کند. کالسکه جرثقیل سقفی مجموعه‌ای از قطعات الکتریکی و مکانیکی است که سیستم بالابر جرثقیل را کنترل و سامان می‌دهد. این مجموعه روی پل جرثقیل سوار می‌شود و با استفاده از موتور الکتریکی حرکت می‌کند.
کالسکه به عنوان یک واسط مابین قلاب و پل جرثقیل قرار می‌گیرد و طراحی آن به گونه‌ای است که می‌تواند وزن بار را به راحتی تحمل کرده و به صورت کاملا دقیق و ایمن جابهجایی را انجام می‌دهد. در کنار قابلیت‌های حمل بار، کالسکه در جرثقیل‌ها اغلب به سیستم‌های کنترلی پیشرفته مجهز است که امکان نظارت دقیق و کنترل از راه دور توسط اپراتورها را فراهم می‌آورد. این سیستم‌های کنترلی به افزایش ایمنی و کارایی در عملیات باربری کمک بسیار زیادی می‌کنند. کالسکه‌ها در مدل‌های مختلفی برای کاربردهای گوناگون صنعتی طراحی می‌شوند. بدین ترتیب باید بر اساس نوع، مدل، شرایط کاری و وزن بار جرثقیل طراحی شوند.
نقش کالسکه در حرکت بار و قلاب
کالسکه همیشه به صورت افقی بر روی تیرهای جرثقیل سقفی حرکت کرده و حرکت عرضی بار بر عهده کالسکه می باشد ( پل وظیفه حرکت طولی را بر عهده دارد ) تا بارها را از نقطه‌ای به نقطه دیگر حمل کند. همیشه حرکت کالسکه با دقت و سرعت کنترل شده انجام می‌شود تا با افراد و وسایل موجود در کارگاه برخورد نکند. این کار تنها برای رعایت اصول ایمنی است.
کالسکه همچنین به عنوان حامل قلاب نیز عمل می‌کند که در قسمت قبل گفتیم وظیفه آن آویزان نگه داشتن بار است. به طور کلی کالسکه به صورت افقی و قلاب به صورت عمودی حرکت می‌کنند که در عمل به راحتی می‌توانند هر باری را از هر کجا و در ارتفاعی حمل کنند.
توضیح ساختار و اجزای کالسکه
ساختار اصلی کالسکه به گونه‌ای طراحی می‌شود که به خوبی بتواند وزن و فشار حمل بار را به راحتی تحمل کند.
در ادامه با ساختار اصلی کالسکه جرثقیل سقفی آشنا می‌شویم.
چارچوب اصلی
چارچوب یا سازه بدنه اصلی کالسکه را تشکیل می‌دهد که همه متعلقات بر روی آن نصب و سوار می‌شوند. چارچوب اصلی معمولا از مواد بسیار بادوام مانند فولاد ساخته می‌شوند تا بتوانند در سخت‌ترین شرایط و برای حمل بارهای سنگین بدون کوچکترین مشکلی کار کنند.
موتور و گیربکس
موتور وظیفه حرکت دادن کالسکه را بر عهده دارد. این موتورها معمولا بادی یا برقی هستند که به وسیله یک گیربکس که گشتاور موتور را تنظیم می‌کند کالسکه را حرکت می‌دهند.
ریل‌ها و چرخ‌ها
کالسکه به وسیله چرخ بر روی ریل‌هایی که در طول تیرهای پل جرثقیل نصب شده‌اند، حرکت می‌کند. چرخ‌ها به کالسکه امکان می‌دهند که به بدون هیچ اصطکاکی و کاملا روان بر روی ریل حرکت کنند.
سیستم بالابر
سیستم بالابر شامل مکانیزم‌هایی مانند زنجیر یا سیم بکسل که به قلاب متصل است و امکان حرکت عمودی بار را فراهم می‌کند.
پنل کنترل
از طریق این پنل کنترل اپراتور می‌تواند کالسکه را کنترل و دستورات حرکتی را صادر نماید. این پنل معمولاً به سیستم‌های الکترونیکی و کنترل‌های دستی مجهز است که استفاده از کالسکه را خیلی ساده و دقیق می‌کند.
ترولی
تعریف ترولی و تفاوت‌های آن با سایر اجزا جرثقیل سقفی
ترولی در سیستم‌های جرثقیل سقفی مانند کالسکه، نقشی بسیار مهم برای حرکت دادن بارهای سنگین را بر عهده دارد. ترولی شامل یک چارچوب بوده که به تعدادی چرخ متصل می‌شود. این چرخ‌ها ترولی را به راحتی روی ریل جرثقیل سقفی حرکت می‌دهند. ترولی مانند کالسکه به صورت مستقیم به قلاب و زنجیر وصل می‌گردد.
تفاوت اصلی ترولی با کالسکه در نحوه استقرار و کاربرد آن است. در واقعه ترولی زیر کالسکه قرار می گیرد .
بررسی انواع ترولی‌ها و کاربردهای مختلف آنها
- ترولی دستی: این نوع ترولی توسط نیروی انسانی کنترل می‌شود و برای بارهای سبک تا متوسط مناسب است. استفاده از این ترولی‌ها در کارگاه‌های کوچک یا در شرایطی که نیاز به جابجایی سریع وجود ندارد، ایده‌آل است.
- ترولی برقی: ترولی‌های برقی با استفاده از موتورهای الکتریکی کار می‌کنند و قادر به حمل بارهای سنگین‌تری هستند. این نوع ترولی برای کاربردهای صنعتی و در محیط‌هایی که نیاز به جابجایی مداوم بار است، مناسب می‌باشد.
- ترولی بادی: این ترولی‌ها با استفاده از فشار هوا کار می‌کنند و برای محیط‌هایی که استفاده از برق ممکن نیست یا خطر انفجار وجود دارد، مناسب هستند.
نکات ایمنی در استفاده و نگهداری ترولی‌ها
همیشه ترولی‌ها باید توسط افراد متخصص به صورت دوره‌ای بازرسی شده و سلامت مکانیکی و الکترونیکی آنها به تایید ایشان برسد. اگر هر گونه عیب و نقصی مشاهده شود، حتما باید توسط یک تعمیرکار جرثقیل سقفی با تجربه رفع گردد. تمام قطعات متحرک ترولی باید به صورت منظم روانکاری شوند تا هم عمر قطعات جرثقیل بیشتر شود و هم اینکه جابهجایی بارها به راحتی صورت پذیرد. تمامی کارکنانی که با جرثقیل کار می‌کنند باید نسبت به عملکرد ترولی آگاهی کامل داشته باشند و به صورت دوره‌ای آموزش ببینند. تمام پرسنل باید از تجهیزات ایمنی فردی مانند کلاه و دستکش در هنگام کار استفاده کنند.
با رعایت این نکات ساده، با اطمینان خاطر بیشتری می‌توانید از ترولی جرثقیل خود استفاده کرده و کارایی و بهره‌وری را افزایش دهید.
شین برق رسان
توضیح نقش شین‌های برق رسان در تامین انرژی برای جرثقیل‌ها
شین مسئول اصلی تامین انرژی الکتریکی جرثقیل را برعهده دارد. شین‌ها به صورت نوارهای فلزی هستند که به طور مستقیم به منبع تغذیه متصل شده و برق را به موتورها، کالسکه‌ها و ترولی‌ها منتقل می‌کنند. استفاده از شین‌های برق رسان به جرثقیل‌ها این امکان را می‌دهد که بدون وقفه و به صورت روان عملیات باربری و جابجایی بارها را انجام دهند، و در عین حال ایمنی و کارایی سیستم را افزایش می‌دهند.
شین‌ها معمولاً در محیط‌های صنعتی که نیاز به جابجایی مکرر بار وجود دارد به کار برده می‌شوند و به دلیل دوام و عملکرد بالا در مقابل شرایط سخت صنعتی، بسیار موثر و کارآمد هستند. شین‌های برق رسان با توجه به نوع جرثقیل و محیط کاری می‌توانند در انواع مختلفی ساخته و نصب شوند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
بررسی انواع شین‌های برق رسان و مزایا و معایب هر کدام
- شین‌های مسطح: این نوع شین به دلیل سطح تماس بیشتر، می‌توانند میزان برق بیشتری را منتقل کرده و برای جرثقیل‌های سنگین و بزرگتر که نیاز به توان الکتریکی بیشتر دارند استفاده می‌شوند. تنها عیب آنها این است که نیاز به فضای نصب بیشتری دارند.
- شین‌های برجسته: این شین‌ها به دلیل طراحی برجسته، نصب بسیار آسان‌تری داشته و فضای کمتری را نسبت به شین‌های مسطح اشغال می‌کنند. چون شین‌های برجسته سطح تماس کوچکتری دارند برای جرثقیل‌هایی با توان برقی متوسط استفاده می‌شوند.
- شین‌های محفظه‌دار: این نوع شین‌ها در در داخل محفظه‌ای قرار می‌گیرند تا هیچ تماسی با بیرون نداشته باشند. شین محفظه‌دار از همه نظر ایمن بوده و جلوی برق‌گرفتگی احتمالی افراد را می‌گیرند. تنها عیب آن این است که هزینه نصب و نگهداری آن کمی بیشتر از شین‌های دیگر می‌باشد.
موتور
نقش موتور در جرثقیل‌های سقفی و اهمیت آن
موتورها وظیفه دارند تا نیروی محرکه لازم جهت انتقال بار را در جرثقیل سقفی فراهم کنند. این نیرو برای حرکت کالسکه و ترولی بسیار لازم و ضروری است. موتورها باید نیروی لازم در حرکت رو به جلو و بالا و پایین‌کردن بار را فراهم کنند. جرثقیل‌های سقفی بدون موتورهای قدرتمند و قابل اطمینان نمی‌توانند کار کنند. هر چقدر توان یک جرثقیل بیشتر و میزان بار اسمی آن بالاتر باشد، باید به همان اندازه موتور قوی‌تری هم نصب شود. موتورها باید به گونه‌ای انتخاب شوند که بتوانند نیازهای خاص هر صنعتی را برآورده کنند.
بررسی انواع موتورهای مورد استفاده در جرثقیل‌ها
موتورهای القایی
موتورهای القایی که با استفاده از سیستم القایی (سیم‌پیچ) کار می‌کنند، یکی از پرمصرف‌ترین‌ها در انواع جرثقیل‌ها هستند. این موتورها به دو دسته موتورهای القایی قفسی و سیم‌پیچی شده تقسیم می‌شوند. مهمترین مزایای موتورهای القایی قیمت بسیار مناسب، راندمان بالا، نگهداری آسان، استحکام و طول عمر بالا می‌باشند. از معایب موتورهای القایی می‌توان به گشتاور پایین و نیاز به کنترل کننده سرعت می‌باشد.
موتورهای سنکرون
موتورهای سنکرون که بر اساس فرکانس کار می‌کنند، برای جرثقیل‌هایی که به سرعت بالا نیاز دارند و می‌خواهند بار در موقعیت دقیقی قرار بگیرد استفاده می‌شوند. از مزایای موتورهای سنکرون می‌توان به گشتاور راه‌اندازی بالا، راندمان بالا، دقت موقعیت‌یابی بالا اشاره کرد. معایب موتور سنکرون در جرثقیل‌های سقفی قیمت بالاتر و پیچیدگی بیشتر است.
موتورهای DC
موتورهای DC با استفاده از برق مستقیم کار می‌کنند و برای جرثقیل‌هایی که نیاز به کنترل دقیق سرعت و گشتاور دارند استفاده می‌گردد. از مزایای مهم موتورهای DC می‌توانیم به امکان کنترل دقیق سرعت و گشتاور، قابلیت ترمزگیری اشاره کرد. از معایب موتورهای DC هم می‌توان قیمت بالا و نیاز به نگهداری بیشتر را در نظر گرفت.
موتورهای سروو (Servo)
موتورهای سرو برای جرثقیل‌هایی که نیاز به دقت بالا در موقعیت‌یابی دارند استفاده می‌گردد. این موتورها گشتاور بسیار بالا و سرعت پایین دارند. از معایب آن می‌توان به قیمت بالا، پیچیدگی زیاد و نیاز به کنترل‌کننده پیچیده اشاره کرد.
ملاحظات فنی و ایمنی مربوط به موتورها
برای اینکه موتورها در بهترین حالت خود کار کنند، باید به یکسری نکات فنی و ایمنی توجه داشته باشید که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم.
همیشه موتورها باید به صورت منظم و ادواری بازرسی شوند تا عملکرد آنها مورد بررسی قرار بگیرد و در نهایت اطمینان حاصل شود که عملکرد آنها درست باشد. برای بازرسی فنی حتما باید برس‌ها، میزان روغن بلبرینگ‌ها و تعویض قطعات مصرفی فرسوده انجام شود.
موتورها همیشه باید به یک سیستم حفاظتی حرارتی مجهز شده باشند تا در صورت بالا رفتن بیش از حد دما شما را باخبر کرده و جلوی آسیب دیدن موتور را بگیرید. اگر این سیستم حفاظت دما وجود نداشته باشد ممکن است آتش سوزی صورت بگیرد.
مورد بعدی تنظیم موتور است که حتما باید بر اساس نیازهای عملیاتی داخل کارگاه انجام شود. این تنظیم حساب شده به شما کمک می‌کند تا برای سال‌ها موتور جرثقیل سقفی را مانند روز اول سالم و دقیق مورد بهره برداری قرار دهید.
و در آخر اینکه حتما کارکنان خود را از نحوه کارکرد و نگهداری موتورهای جرثقیل سقفی آگاه کنید. آموزش اصولی پرسنل می‌تواند باعث طول عمر بیشتر موتور شده و از بروز حوادث ناخواسته جلوگیری کند.
جاروبک
تعریف جاروبک و نقش آن در سیستم جرثقیل
جاروبک یکی از اجزای اساسی در سیستم‌های جرثقیل سقفی است که نقش اصلی آن انتقال برق به جرثقیل و تامین انرژی برای حرکت و بلند کردن بار است. جاروبک به صورت یک صفحه فلزی می‌باشد که روی شین‌های برق رسان کشیده می‌شود و با ایجاد تماس فیزیکی، برق را از شین به موتور و سایر قسمت‌های الکتریکی جرثقیل منتقل می‌کند. جاروبک به دلیل تماس مستمر با شین‌های برق حتما باید از مقاومت و دوام بالایی برخوردار باشد تا بتواند در شرایط مختلف کاری به خوبی عمل کند. کیفیت بالای جاروبک برای انتقال الکتریکی بسیار مهم است.
جاروبک چگونه کار می‌کند و کاربرد آن چیست
جاروبکها همگی از مواد کاملا رسانا مانند مس، آلومینیوم، نقره و … ساخته و در قسمت بالایی جرثقیل‌ها نصب می‌گردند. جاروبکها به راحتی می‌توانند بر روی شین‌های برق رسان حرکت کنند و جرثقیل هر کجا که حرکت کند، آنها هم با آن حرکت کرده و روی شین‌های کشیده‌می‌شوند. با این کار به صورت مداوم برق را از روی شین به داخل موتور منتقل می‌کنند.
علت استفاده از جاروبک این است که اگر بخواهیم برای انتقال برق به موتور سیم کشی برق انجام دهیم، باید متراژ بسیار بالایی سیم بکشیم و با یک سیستم جمع کن اتوماتیک هر چقدر جرثقیل به جلو و عقب حرکت می‌کند، به همان میزان سیم باز و جمع شود.
موارد نگهداری و تعمیرات جاروبک
جاروبکها به دلیل اصطکاک بسیار بالا بر روی شین‌ها حتما باید همیشه به صورت اصولی نگهداری شوند و در صورت هر مشکلی فورا تعویض گردند. در ادامه با موارد نگهداری از جاروبک آشنا می‌شویم.
جاروبک به دلیل ساییدگی زیاد معمولا بعد از مدتی فرسوده می‌شود، زمانی که بیش از حد ساییده شد باید تعویض گردد. در غیر این صورت می‌تواند در انتقال برق به موتور و بالابر اختلال و قطعی به وجود بیاورد.
معمولا در تمام محیط‌های صنعتی گرد و غبار و آلودگی‌هایی وجود دارد که ممکن بر روی جاروبکها بنشیند. باید ابتدا برق اصلی را کاملا قطع کرده و سپس جاروبکها را تمیز کنید. برای این‌کار حتما باید از 2 نفر استفاده شود. یک نفر باید در قسمت کنترل برق دستگاه حضور داشته باشد که به طور اتفاقی برق وصل نشود و یک نفر هم کار تمیز کاری را انجام دهد.
در آخرین مرحله هم اگر جاروبکها فرسوده یا خراب شده باشند باید تعویض شوند. تعویض نکردن آنها می‌تواند منجر به قطعی مداوم برق و یا آتش سوزی گردد.
